Ya bebek kakasını yapar ve yutarsa?

Özellikle gebeliğin beklenen doğum tarihine ulaşmasıyla beraber hem gebeler hem aileler telaş içine girerler.

Ya bebek kakasını yapar, yutarsa?

Bu konuyu açıklamak için önce birkaç şeyi açıklamak gerekiyor.

Bebeğin kakasına MEKONYUM denir. Genelde bebek doğduktan sonraki gün yaptığı kakası koyu yeşil yapışkan bir maddedir. Mekonyumun %70-80 kadarını su, kalanını ise kendi barsak epitel hücreleri ve lanugo tüyleri vb. oluşturur. Bebeğin içinde yüzdüğü su yani AMNİYON SIVISI en yüksek oranda bebeğin idrarından oluşur. Tamamen boşalsa bile birkaç saatte tekrar oluşur. Bebek bu sıvı sayesinde hareket edecek alan bulur, dışarıdan gelen etkilerden korunur ve suyu içerek ve yutarak akciğerlerini, midesini ve barsaklarını açık tutar.

Amniyon sıvısının azalmasına OLİGOHİDRAMNİ denir. Örneğin; annenin kendisinin susuz kalması sonucu rahme giden kan azaldığı için amniyon sıvısı azalabilir. Bu annenin susuzluğunu gidermekle düzelecek kadar basit bir şeydir.

Bebek sıkıntıda diye halk arasında söylenen şey, bebeğe gerektiği kadar oksijen gitmemesi durumudur. Bunun tıbbi adına HİPOKSİ denir. Hipoksik kalma tehlikesi yaşayan bir bebek, gelen kanı hayati organlara yönlendirir. Çünkü az olan oksijeni, beyin ve kalp kullansın ister. Mümkün olduğunca hareket etmez ki kaslar oksijeni harcamasın. Dolayısıyla böbreklerine giden kan azalır, bunu sonucu olarak çıkarttığı idrar miktarı da azalır. Bu durum, annenin yaptığı şeylerle düzelmez.

Bebekler anne karnında solunum hareketleri yaparlar ve amniyotik sıvıyı nefes gibi ciğerlerine alıp verirler. Bu hareketler doğum başladığında prostaglandinlerin etkisiyle oldukça azalır ama az da olsa devam eder. Genelde doğum sırasında bebeğin soluk alma hareketi yapması için oksijensiz kalması sonucu nefes alma refleksinin faaliyete geçmesi gerekir. Bebekler durup dururken veya aniden oksijensiz kalmazlar. Genelde öncesinde hareketlerde azalma, NST’de bozulma vb. bulgu verirler.

Bebek birçok sebeple ve her gebelik haftasında sıkıntıya girebilir. Normal gebelik süresi 38-42 haftadır. Ortalama olarak bir gebelik 9 ay 10 gün sürer. 40+0 olduğunuz gün bebeğin içeride kalabileceği son gün değildir, doğması gereken son tarih de değildir. Nasıl 37 haftadan önce olan doğuma erken doğum diyoruz ve bebeğin bazı sıkıntılar yaşaması muhtemel oluyor. Aynı şekilde 42 haftasını doldurmuş bir bebekte artık miad aşımından bahsediyoruz ve bazı sorunların ihtimali artıyor. Ancak bahsedilen şey ihtimaldir. Başka her şey yolunda olduğu sürece sadece takvim belli bir tarihi gösterdi diye bebek kolay kolay sıkıntıya girmez. Yine de bizler 40 haftadan sonra bebeği sık sık kontrol ederiz ki oluşmaya başlamış bir sorun varsa zamanında fark edelim.

Bebeğin amniyon sıvısı, bebeğin mekonyumu ile bulaşırsa yeşil bir renk alır. Mekonyumlu amniyon sıvısı, gelen suyun hafif yeşilimtrak olması ile tamamen mercimek çorbasına benzer kıvamda olmasına kadar değişiklik gösterebilir. Doğan 5 bebekten birinin suyu, mekonyum bulaşması ile hafif ya da daha koyu yeşil olabilir.

Bebeğin doğmadan barsaklarını neden boşalttığını tam olarak bilmiyoruz. Bunu açıklamak üzere teorik olarak 3 sebep olabileceği öne sürülmüştür. Bütün bunların teori olduğu ve hayvan deneylerinde ispatlanamadığı unutulmamalıdır.

1. Sindirim sistemi olgunlaşmıştır ve çalışmaya başlamıştır. Bu en olası sebeptir. Miadındaki bebeklerin %20 kadarı ve miadı aşmış bebeklerin %40 kadarı anne karnında kakasını yapar.

2. Doğum dalgaları sırasında bebek başı, doğum yoluna doğru itilir. Bebeğin başında basınç olması vagal uyarım ile bebekte bazı etkiler yaratır. Mesela bazı bebeklerde bu refleks ile doğum dalgaları süresince kalp atışlarında yavaşlama olur. Bu beklenen bir durumdur. Uzun süreli ve ciddi düşüşler olmadığı sürece normal kabul edilir. Aynı refleks bebeğin barsaklarının hareket etmesine (peristaltizme) neden olur. Bu da fizyolojik bir olaydır. Bebeğin sıkıntıda olduğu anlamına gelmez. Bebeğin başına gelen en yüksek basınç, bebek çıkarken olduğu için çoğu zaman bebek doğar doğmaz poposunda taze yapmış olduğu kakası görülür.

3. Bebeğin oksijensiz kalma derecesinde sıkıntıda olması (fetal hipoksi) teorik olarak anal sfinkteri gevşetip barsak hareketlerini artırarak bebeğin kakasını yapmasına sebep olabilir. Fetal sıkıntı her zaman mekonyum ile olmaz ve her mekonyum da bebek sıkıntıda demek değildir.

Başka bir teoriye göre de bebek anne karnında sürekli kakasını yapar. Ancak amniyon sıvısı sürekli yenilendiğinden kısa süre sonra görülmez olur. Bebek sıkıntıda olduğunda suyun mekonyumlu olmasının sebebi bu teoriye göre bebeğin sıkıntıda olduğu durumlarda su devridaiminin azalmasıdır. Yukarda bahsettiğim gibi sıkıntıdaki bebekte oligohidramni oluşur yani amniyon sıvısı azalır.

• Sıkıntılı doğan çoğu bebeğin suyunda mekonyum yoktur.
• Mekonyumlu doğan çoğu bebek sıkıntıda değildir.
• Yani “MEKONYUM EŞİTTİR BEBEK SIKINTIDA” demek değildir.
• Zaten sıkıntıda olduğu düşünülen bebekte bir de mekonyum varsa bu şüpheyi güçlendirir.

Bebeğin sıkıntısının belirteci olmasının haricinde, mekonyumlu suyu olan bebeklerin %2-5 kadarında mekonyumun akciğerlere gitmesi sonucu MEKONYUM ASPİRASYON SENDROMU gelişmesi ihtimali vardır. Bu durumda mekonyum varlığından çok kıvamı önemlidir. Hafif yeşil bir su akciğerden kolayca temizlenirken, kıvamlı ve yapışkan bir madde solunum yollarında tıkanıklıklara yol açabilir. Mekonyum aspirasyonu sendromu ile bebekte solunum problemleri ve enfeksiyonlar olabilir ve %3-5 kadar bebek bu nedenle hayatını kaybeder.

• Bebeğin amniyon sıvısının mekonyumlu olma ihtimali 5 doğumda 1 kadardır.
• 100 mekonyumlu doğumda 5 bebek mekonyum aspirasyon sendromu olacaktır.
• 100 mekonyum aspirasyon sendromlu bebekten de 5 kadarı hayatını kaybedecektir.
• Yani eğer bebek kakasını yaptıysa ölme ihtimali % 0,06 yada başka ifadeyle 1667 mekonyumlu doğumda 1 kadardır.

Ayrıca mekonyum aspirasyonu ile sorun yaşayan bebeklerin çoğunun prematürite, hipoksi gibi ek problemlerinin de olması nedeniyle ölümlerin tek sebebi akciğere mekonyum kaçması değildir.